(Democracy) वंचितांना अधिकार देणारी व्यवस्था म्हणजे लोकशाही : प्रा. डॉ. सुधीर गव्हाणे
नागपूर : परस्परविरोधी विचार, संस्कृती, परंपरा व भाषा असणाऱ्या समूहाला एकत्र आणून त्याची मोट बांधत त्यातून राष्ट्रीयत्व निर्माण करण्याचे कार्य डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी संविधानाच्या माध्यमातून केले. आपली घटना आणि घटनेतील राष्ट्रीयत्वाचे मूल्य अभेद्य राहण्याचे कारण म्हणजे शेकडो वर्षे ‘जी हुजूर’ व्यवस्थेची मानसिकता असणाऱ्या लोकांना स्वातंत्र्याच्या हक्काची जाणीव करुन देत त्यांना आत्मभान व आत्मसन्मान देण्याचे काम लोकशाहीने केले. लोकशाहीने शोषित, वंचित, उपेक्षित घटकांना आणि महिलांना स्वातंत्र्याचे स्फुल्लिंग दिले. वंचितांना अधिकार देणारी व्यवस्था म्हणजे लोकशाही, असे प्रतिपादन माजी कुलगुरू प्रा. डॉ. सुधीर गव्हाणे यांनी केले. (Democracy)
संविधानाच्या जनजागृतीसाठी संविधान फाऊंडेशनच्या माध्यमातून आयोजित संविधान शाळेच्या चौथ्या संवादात “लोकशाही, अभिव्यक्ति स्वातंत्र्य व घटनात्मक मूल्य” या विषयावर ते बोलत होते. यशदाचे संशोधन अधिकारी डॉ. बबन जोगदंड यांनी हा संवाद साधला. (Democracy)
पुढे बोलतांना डॉ. गव्हाणे म्हणाले, राजकीय क्षेत्रात काही प्रदूषित बेटं निर्माण झाली असली तरी दुसरीकडे वंचितांचे नवीन नेतृत्व निर्माण होताना दिसत आहे. किड्यामुंग्यांना महत्त्व देणारी व्यवस्था माणसांना तुच्छ लेखत होती. अशा गुलामीच्या व्यवस्थेतील उपेक्षित आणि पीडित असलेल्या ज्ञान व संधी वंचित माणसांना शिक्षणाच्या माध्यमातून मुख्य प्रवाहात आणण्याचे काम आपल्या लोकशाहीने केले आहे. मूठभरांना मिळणारे अधिकार सर्वसामान्यांपर्यंत पोहचविण्याचे क्रांतिकारी कार्य लोकशाहीने केले आहे. लोकशाहीचे लोकशाहीकरण झाल्यामुळे सर्वसामान्य माणसाचे सबलीकरण होऊन वंचित-उपेक्षितांना आत्मभान व प्रतिष्ठा मिळाली. स्वयंसहाय्यता गटाच्या माध्यमातून महिलांनी आपल्या आर्थिक व सामाजिक जीवनात शांततामय मार्गाने क्रांतिकारक बदल घडवून आणला हे आपल्या लोकशाहीचे मोठे द्योतक आहे.
संवाद कार्यक्रमाचा समारोप करताना माजी सनदी अधिकारी व संविधान फाऊंडेशनचे संस्थापक इ. झेड. खोब्रागडे म्हणाले, नागरिकांनी संविधानिक नैतिकता पाळली पाहिजे. राजकीय लोकशाही ही सामाजिक व आर्थिक लोकशाहीत परावर्तित करून संविधान यशस्वी करण्यासाठी संविधानाची मूल्ये सर्वसामान्यांपर्यंत पोहोचविणे गरजेचे आहे. संविधान जनजागृतीचे अभियान पुढे निरंतर चालविण्यासाठी “सविधान मित्र” होण्याचे आवाहन त्यांनी केले. महिला, युवक, वंचित, शोषित, पीडित, उपेक्षितांच्या वस्त्या गावांपर्यंत संविधानाची मूल्ये पोहोचविण्यासाठी सविधान परिषदा, सविधान व्याख्यानमाला व संविधान संमेलनाचे आयोजन करण्याचे काम “संविधान मित्र” आपापल्या क्षेत्रात चांगल्या प्रकारे करू शकतात. संविधानाचा भारत निर्माण करण्यासाठी सविधान सोप्या भाषेत समजावून सांगत लोकांना सक्षम करण्याचे राष्ट्रनिर्माणाचे कार्य करण्यासाठी लोकांनी पुढे यावे असे आवाहन खोब्रागडे यांनी यावेळी केले.
